سوال کننده: یک کارشناس نرم افزار:
قرآن کریم برای زنده‌هاست، پس خواندن آنها برای اموات چه فایده‌ای دارد؟
آنها که دیگر نمی‌توانند قرآن را بفهمند و به آن عمل کنند.
پاسخ:
دقیقاً درست می‌فرمایید. قرآن برای زنده‌ها نازل شده است و نه اموات. آن چه مربوط به عالم اموات است، در همانجا برایشان مشهود می‌گردد، نه این که به پیامبران زنده وحی گردد.
قرآن کریم از یک سو شامل تعاریفی عقلانی و مستدل از مبدأ و غایت عالم هستی (جهان‌بینی) و دعوت به توحید و یکتاپرستی است، که پس از مرگ پرده‌ها کنار رفته و همه حقایق مشهود اموات است. از طرف دیگر شامل چه باید کردها و چه نباید کردها برای رشد، کمال و سعادت ابدی است که پس از مرگ موضوعیتی ندارد. نه طهارت و نماز و روزه وجود دارد و نه جهاد و امر به معروف و نهی از منکر، یا حج و زکات و ... . شناخت تاریخ و عبرت‌آموزی نیز دیگر برای اموات فایده‌ای ندارد. فلسفه، کلام، منطق و عرفان نیز به کار نمی‌آید. همه اینها برای آدم شدن ارادی در دنیا است.
این تحمیل حکومت‌های جور طی قرون گذشته و حال بوده که قرآن را فقط به صورت یک کتاب مقدس، سر تاخچه یا در کتابخانه گذاشته، سر سفره عقد آورده و یا برای اموات و یا در نهایت ثواب قرائت می‌کردند. قرآن کریم برای شناخت، ایمان و عمل صالح است. نگاه، روش و برنامه‌ی زندگی است که هیچ کدام به درد اموات نمی‌خورد.د آنجا همه چیز مشهود است و بندگان چه بخواهند و چه نخواهند، تسلیم هستند.
پس اگر گفتند برای اموات قرآن تلاوت نموده و خیرات آنها کنید، برای آن است که انسان زنده، به یاد متوفی بخواند، بفهمد، یاد بگیرد، متذکر شود، بر ایمانش افزوده شود، عمل نماید ...، و خداوند کریم نیز دعایش را مستجاب کند و از ثواب این همه خیر و برکت، به متوفای مورد نظر نیز رحمت آورد.
سایر خیرات نیز چنین است. مگر وقتی کسی برای متوفایش غذا خیرات می‌کند، از دنیا رفته آن غذا را می‌خورد و سیر می‌شود؟! خیر. بلکه به خاطر ثواب سیر کردن گرسنگان و یا اطعام اقربا و نزدیکان (صله ارحام) که برکات فراوانی دارد، و به یاد متوفی انجام شده است، خدا به او نیز پاداش داده و نظر رحمت می‌اندازد.
منتهی باید دقت داشته که اگر در شبهات ضد تبلیغی، مکرر می‌گویند: قرآن، زیارت، دعا یا ... برای مردگان فایده‌ای ندارد! اولاً قصد دارند تا تفکرات «وهابیت» را که کاملاً با ظاهر و باطن اسلام منافات دارد ترویج کنند و ثانیاً قصد دارند تا توجه، تذکار و احساس ارتباط زندگان با مردگان را قطع کنند تا نتیجه بگیرند که حضرت رسول اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) نیز دیگر از دنیا رفته‌اند و هیچ دعا، زیارت و توسلی فایده‌ای ندارد و ثالثاً اسلام خشک و بی‌روح و منقطع با آخرت را ترویج نمایند.
دقت شود که اگر قرار باشد پس از مرگ ارتباط متوفی با دنیا کاملاً قطع باشد، دیگر «باقیات الصالحات» یا عکس آن نیز معنا و مفهوم نخواهی داشت. پس نه کسی نگران از کار منکری است که حتی ضرر و زیانش پس از مرگ ادامه داشته باشد و در پرونده‌ی او ثبت شود و متأثر آثار ناخوشایندش گردد، و نه کسی امیدوار می‌شود که کار خیر ماندگاری [تعلیم و تربیت، تأسیس مدرسه، بیمارستان، مسجد، کتابخانه ... و حتی سیر کردن یک گرسنه یا خوشحال کردن یک مغموم که تا زنده است در خودش و پس از آن در نسلش تأثیرگذار است] انجام دهد.
این اندیشه در جهت ترویج خودنگری، سطحی‌نگری، ساده‌اندیشی و در نهایت گرایش به اسلام خشک و بی‌روح و منقطع با گذشته و آینده و عالم آخرت در میان مسلمانان می‌گردد. همان اندیشه و باوری که وهابیت (بنیانگذاری شده توسط انگلیس برای نابودی اسلام) ترویج می‌کند و در سطح کلان نیز حاصلی جز پیدایش و گسترش امثال القاعده و طالبان ندارد.
پیش از این در این مورد مطالب مبسوطی درج گردیده است که ذیلاً به دو نمونه آن اشاره می‌گردد:
آیا خیراتی که برای اموات انجام می‌شود به آنان می‌رسد (توضیح دهید)؟
دقیقاً درست می‌فرمایید. قرآن برای زنده‌ها نازل شده است و نه اموات. آن چه مربوط به عالم اموات است، در همانجا برایشان مشهود می‌گردد، نه این که به پیامبران زنده وحی گردد.
قرآن کریم از یک سو شامل تعاریفی عقلانی و مستدل از مبدأ و غایت عالم هستی (جهان‌بینی) و دعوت به توحید و یکتاپرستی است، که پس از مرگ پرده‌ها کنار رفته و همه حقایق مشهود اموات است. از طرف دیگر شامل چه باید کردها و چه نباید کردها برای رشد، کمال و سعادت ابدی است که پس از مرگ موضوعیتی ندارد. نه طهارت و نماز و روزه وجود دارد و نه جهاد و امر به معروف و نهی از منکر، یا حج و زکات و ... . شناخت تاریخ و عبرت‌آموزی نیز دیگر برای اموات فایده‌ای ندارد. فلسفه، کلام، منطق و عرفان نیز به کار نمی‌آید. همه اینها برای آدم شدن ارادی در دنیا است.
این تحمیل حکومت‌های جور طی قرون گذشته و حال بوده که قرآن را فقط به صورت یک کتاب مقدس، سر تاخچه یا در کتابخانه گذاشته، سر سفره عقد آورده و یا برای اموات و یا در نهایت ثواب قرائت می‌کردند. قرآن کریم برای شناخت، ایمان و عمل صالح است. نگاه، روش و برنامه‌ی زندگی است که هیچ کدام به درد اموات نمی‌خورد.د آنجا همه چیز مشهود است و بندگان چه بخواهند و چه نخواهند، تسلیم هستند.
پس اگر گفتند برای اموات قرآن تلاوت نموده و خیرات آنها کنید، برای آن است که انسان زنده، به یاد متوفی بخواند، بفهمد، یاد بگیرد، متذکر شود، بر ایمانش افزوده شود، عمل نماید ...، و خداوند کریم نیز دعایش را مستجاب کند و از ثواب این همه خیر و برکت، به متوفای مورد نظر نیز رحمت آورد.
سایر خیرات نیز چنین است. مگر وقتی کسی برای متوفایش غذا خیرات می‌کند، از دنیا رفته آن غذا را می‌خورد و سیر می‌شود؟! خیر. بلکه به خاطر ثواب سیر کردن گرسنگان و یا اطعام اقربا و نزدیکان (صله ارحام) که برکات فراوانی دارد، و به یاد متوفی انجام شده است، خدا به او نیز پاداش داده و نظر رحمت می‌اندازد.
منتهی باید دقت داشته که اگر در شبهات ضد تبلیغی، مکرر می‌گویند: قرآن، زیارت، دعا یا ... برای مردگان فایده‌ای ندارد! اولاً قصد دارند تا تفکرات «وهابیت» را که کاملاً با ظاهر و باطن اسلام منافات دارد ترویج کنند و ثانیاً قصد دارند تا توجه، تذکار و احساس ارتباط زندگان با مردگان را قطع کنند تا نتیجه بگیرند که حضرت رسول اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) نیز دیگر از دنیا رفته‌اند و هیچ دعا، زیارت و توسلی فایده‌ای ندارد و ثالثاً اسلام خشک و بی‌روح و منقطع با آخرت را ترویج نمایند.
دقت شود که اگر قرار باشد پس از مرگ ارتباط متوفی با دنیا کاملاً قطع باشد، دیگر «باقیات الصالحات» یا عکس آن نیز معنا و مفهوم نخواهی داشت. پس نه کسی نگران از کار منکری است که حتی ضرر و زیانش پس از مرگ ادامه داشته باشد و در پرونده‌ی او ثبت شود و متأثر آثار ناخوشایندش گردد، و نه کسی امیدوار می‌شود که کار خیر ماندگاری [تعلیم و تربیت، تأسیس مدرسه، بیمارستان، مسجد، کتابخانه ... و حتی سیر کردن یک گرسنه یا خوشحال کردن یک مغموم که تا زنده است در خودش و پس از آن در نسلش تأثیرگذار است] انجام دهد.
این اندیشه در جهت ترویج خودنگری، سطحی‌نگری، ساده‌اندیشی و در نهایت گرایش به اسلام خشک و بی‌روح و منقطع با گذشته و آینده و عالم آخرت در میان مسلمانان می‌گردد. همان اندیشه و باوری که وهابیت (بنیانگذاری شده توسط انگلیس برای نابودی اسلام) ترویج می‌کند و در سطح کلان نیز حاصلی جز پیدایش و گسترش امثال القاعده و طالبان ندارد.
پیش از این در این مورد مطالب مبسوطی درج گردیده است که ذیلاً به دو نمونه آن اشاره می‌گردد:
آیا خیراتی که برای اموات انجام می‌شود به آنان می‌رسد (توضیح دهید)؟
آیا در این زمینه‌ی روایات محکم و مستندی داریم؟
مرگ انتقال به عالم دیگری به نام برزخ است که پس از این انتقال رابطه‌ی متوفی با عالم ماده (دنیا) به طور کلی منقطع نمی‌گردد، بلکه چون دیگر حضور، ارتباط، سخن و یا درخواستش قالب مادی ندارد، ما [زندگان] که محصور در جسم هستیم، آن را درک نمی‌کنیم.
کسی که از دنیا رفته است، تا مدت‌ها حتی تعلقاتش باقی می‌ماند و حتی اگر این تعلقات بسیار شدید باشد، موجب اذیت او می‌شود، چرا که حتی تا مدت‌ها مرگ خود را باور نمی‌کند.
از جمله ارتباطاتی که قطع نمی‌شود، ارتباط با عمل و آثار عمل است. چه عمل خوب و چه عمل بد و یا به تعبیر دینی، چه صواب و چه معصیت. چرا که هر عملی، دارای خواص و آثاری است که نه تنها با مرگ عامل (صاحب عمل) از بین نمی‌رود، بلکه تا مدت‌ها و گاهی تا قیامت باقی می‌ماند. پس همان طور که خیر یا شر عملش در طول حیات به او می‌رسید و در ضمن ذخیره‌ی آخرتش نیز می‌شد، خیر یا شر آثار عمل نیز به او می‌رسد و ذخیره‌ی آخرت نیز می‌گردد. لذا همان طور که متوفی در برزخ با صورت اعمال خود زندگی می‌کند، صورت آثار اعمالش نیز به او می‌رسد و موجب رحمت یا زحمت بیشتر او می‌گردد. خداوند متعال می‌فرماید: من عمل و آثار عمل را می‌نویسم و همه را نزد امام آشکار جمع می‌کنم:
«إِنَّا نَحْنُ نُحْیِ الْمَوْتى وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فی إِمامٍ مُبینٍ» (یس - 12)
ترجمه: ماییم که مردگان را زنده مىکنیم و آن چه کردهاند و آن چه از آثارشان بعد از مردن بروز مىکند همه را مىنویسیم و ما هر چیزى را در امامى مبین برشمردهایم.
فرض کنیم کسی مدرسه‌ای ساخت، در زمان حیات او عده‌ای در این مدرسه تحصیل کردند و از ظلمات جهل به نور علم هدایت شدند. او صوابی انجام داده است و به ثوابی می‌رسد. اما آیا پس از مرگ او دیگر آثار این صوابش را به او نمی‌دهند؟ یا کسی خانه‌ی فسادی بر پا کرد. در این خانه‌ی فساد، فردی گمراه شد و یا خانواده‌ای از هم پاشید و آثار سوء این گمراهی یا پاشیدگی تا مدت‌ها و نسل‌ها باقی ماند. آیا چون دیگر مرده است، نتیجه‌ی آثار عملش را به حسابش ننوشته و به او نمی‌دهند؟ قطعاً چنین نیست و عدل الهی اقتضا می‌کند که تا عمل او اثر دارد، او نتیجه‌ی این اثر را ببیند. لذا از آن جا که دفتر اعمال انسان تا روزی که آثار اعمال باقی است باز است، خیرات و صدقات نیز به او می‌رسد، که اگر چنین نبود، به جای آوردن قضای نماز فوت شده، روزه، حج، بازپرداخت بدیهی یا حق الناس، طلب حلیت ... و سایر واجبات نیز لزومی نداشت. چون اثری نداشت. پس چون این ارتباط باقی و این دفتر باز است و آثار اعمال نیز منتقل می‌گردد، هر خیراتی به متوفی می‌رسد. باذن الله.
- پیامبرـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: روزی حضرت عیسی ـ علیه السّلام ـ از کنار قبری گذشت که صاحب آن در عذاب بود، سال بعد نیز گذر کرد ولی از عذاب صاحب قبر خبری نبود، سبب را از خداوند پرسید، وحی آمد که از این میّت فرزندی صالحی به بلوغ رسید و برای مردم راهی درست کرد و یتمی را پناه داد به برکت آن از پدر گذشتیم. (محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 6، ص 220، حدیث 15، بحق الیقین مجلسی، ص 489.)
- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: برای مردگان خود هدیه بفرستید. پرسیدند:هدیه برای مردگان چیست؟ فرمود:صدقه و دعا. و فرمود: ارواح مؤمنان هر شب جمعه به آسمان دنیا می‌آیند و مقابل خانههای خود میایستند و با صدای محزون و گریه می‌گویند:ای اهل من!ای اولاد من! ای پدر و مادر من! ای خویشان من! خدا شما را رحمت کند! بر ما مهربانی کنید با چیزی که الان عذاب و حسابش با ما و نفع و بهره آن برای غیرماست. بر ما به درهمی یا قرص نانی یا لباسی مهربانی کنید... (جامع الاخبار)
- پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله فرمودند: سخت‌ترین لحظه برای میت، همان ابتدای شب اول است؛ پس با صدقه دادن به رفتگان خود رحم کنید، و اگر چیزی برای صدقه دادن نداشتید، دو رکعت نماز بخوانید، در رکعت اول سوره حمد را یک بار و سوره توحید را دو بار قرائت نمایید، و در رکعت دوم سوره‌ی حمد را یک بار و سوره‌ی تکاثر را ده بار بخوانید. پس از سلام بگویید: بار الها! درود فرست بر محمد و آل محمد و برسان ثواب این نماز را به قبر این میت. (مستدرک الوسائل، ج2، ص 113)
- از امام صادق منقول است: که بسا باشد که میّت در تنگی و شدّتی بوده باشد و حق تعالی به او وسعت دهد و تنگی را از او بردارد پس به او گویند که این فرح که تو را روی داد به سبب نمازی است که فلان برادر مؤمن برای تو کرد. (منازل الآخره، شیخ عباس قمی، ص 50، به نقل از زاد المعنی)
و نیز آن حضرت فرمودند:
نماز و روزه و حج و تصدق و سایر اعمال خیر و دعا و ثواب آن اعمال برای کسی که آن اعمال را انجام داده و برای مرده هر دو نوشته می شود و وارد قبر او می‌شود. (همان مدرک)
- امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرگاه شخصی به نیّت میتی صدقه دهد، خداوند جبرئیل را فرمان می دهد که این هدیه را به قبر او برساند. (شیخ عباس قمی، منازل الآخره، ص 28)
- امام صادق علیه‌السلام فرمود: به واسطه نمازی که برای میت خوانده می‌شود تنگی قبر او به فراخی تبدیل می‌گردد. (همان مدرک).
و از بهترین خیرات این است که انسان نماز، تلاوت قرآن، دعا، صدقه، زیارت و ... را به امام زمان عجل الله تعالی فرجه‌الشریف هدیه نماید و ثواب این هدیه را برای متوفی طلب نماید.
آیا قرائت فاتحه (یا هر گونه خیرات)برای اموات به آنها می‌رسد؟
کسی که از دنیا رفته است، تا مدت‌ها حتی تعلقاتش باقی می‌ماند و حتی اگر این تعلقات بسیار شدید باشد، موجب اذیت او می‌شود، چرا که حتی تا مدت‌ها مرگ خود را باور نمی‌کند.
از جمله ارتباطاتی که قطع نمی‌شود، ارتباط با عمل و آثار عمل است. چه عمل خوب و چه عمل بد و یا به تعبیر دینی، چه صواب و چه معصیت. چرا که هر عملی، دارای خواص و آثاری است که نه تنها با مرگ عامل (صاحب عمل) از بین نمی‌رود، بلکه تا مدت‌ها و گاهی تا قیامت باقی می‌ماند. پس همان طور که خیر یا شر عملش در طول حیات به او می‌رسید و در ضمن ذخیره‌ی آخرتش نیز می‌شد، خیر یا شر آثار عمل نیز به او می‌رسد و ذخیره‌ی آخرت نیز می‌گردد. لذا همان طور که متوفی در برزخ با صورت اعمال خود زندگی می‌کند، صورت آثار اعمالش نیز به او می‌رسد و موجب رحمت یا زحمت بیشتر او می‌گردد. خداوند متعال می‌فرماید: من عمل و آثار عمل را می‌نویسم و همه را نزد امام آشکار جمع می‌کنم:
«إِنَّا نَحْنُ نُحْیِ الْمَوْتى وَ نَکْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ وَ کُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْناهُ فی إِمامٍ مُبینٍ» (یس - 12)
ترجمه: ماییم که مردگان را زنده مىکنیم و آن چه کردهاند و آن چه از آثارشان بعد از مردن بروز مىکند همه را مىنویسیم و ما هر چیزى را در امامى مبین برشمردهایم.
فرض کنیم کسی مدرسه‌ای ساخت، در زمان حیات او عده‌ای در این مدرسه تحصیل کردند و از ظلمات جهل به نور علم هدایت شدند. او صوابی انجام داده است و به ثوابی می‌رسد. اما آیا پس از مرگ او دیگر آثار این صوابش را به او نمی‌دهند؟ یا کسی خانه‌ی فسادی بر پا کرد. در این خانه‌ی فساد، فردی گمراه شد و یا خانواده‌ای از هم پاشید و آثار سوء این گمراهی یا پاشیدگی تا مدت‌ها و نسل‌ها باقی ماند. آیا چون دیگر مرده است، نتیجه‌ی آثار عملش را به حسابش ننوشته و به او نمی‌دهند؟ قطعاً چنین نیست و عدل الهی اقتضا می‌کند که تا عمل او اثر دارد، او نتیجه‌ی این اثر را ببیند. لذا از آن جا که دفتر اعمال انسان تا روزی که آثار اعمال باقی است باز است، خیرات و صدقات نیز به او می‌رسد، که اگر چنین نبود، به جای آوردن قضای نماز فوت شده، روزه، حج، بازپرداخت بدیهی یا حق الناس، طلب حلیت ... و سایر واجبات نیز لزومی نداشت. چون اثری نداشت. پس چون این ارتباط باقی و این دفتر باز است و آثار اعمال نیز منتقل می‌گردد، هر خیراتی به متوفی می‌رسد. باذن الله.
- پیامبرـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: روزی حضرت عیسی ـ علیه السّلام ـ از کنار قبری گذشت که صاحب آن در عذاب بود، سال بعد نیز گذر کرد ولی از عذاب صاحب قبر خبری نبود، سبب را از خداوند پرسید، وحی آمد که از این میّت فرزندی صالحی به بلوغ رسید و برای مردم راهی درست کرد و یتمی را پناه داد به برکت آن از پدر گذشتیم. (محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 6، ص 220، حدیث 15، بحق الیقین مجلسی، ص 489.)
- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: برای مردگان خود هدیه بفرستید. پرسیدند:هدیه برای مردگان چیست؟ فرمود:صدقه و دعا. و فرمود: ارواح مؤمنان هر شب جمعه به آسمان دنیا می‌آیند و مقابل خانههای خود میایستند و با صدای محزون و گریه می‌گویند:ای اهل من!ای اولاد من! ای پدر و مادر من! ای خویشان من! خدا شما را رحمت کند! بر ما مهربانی کنید با چیزی که الان عذاب و حسابش با ما و نفع و بهره آن برای غیرماست. بر ما به درهمی یا قرص نانی یا لباسی مهربانی کنید... (جامع الاخبار)
- پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله فرمودند: سخت‌ترین لحظه برای میت، همان ابتدای شب اول است؛ پس با صدقه دادن به رفتگان خود رحم کنید، و اگر چیزی برای صدقه دادن نداشتید، دو رکعت نماز بخوانید، در رکعت اول سوره حمد را یک بار و سوره توحید را دو بار قرائت نمایید، و در رکعت دوم سوره‌ی حمد را یک بار و سوره‌ی تکاثر را ده بار بخوانید. پس از سلام بگویید: بار الها! درود فرست بر محمد و آل محمد و برسان ثواب این نماز را به قبر این میت. (مستدرک الوسائل، ج2، ص 113)
- از امام صادق منقول است: که بسا باشد که میّت در تنگی و شدّتی بوده باشد و حق تعالی به او وسعت دهد و تنگی را از او بردارد پس به او گویند که این فرح که تو را روی داد به سبب نمازی است که فلان برادر مؤمن برای تو کرد. (منازل الآخره، شیخ عباس قمی، ص 50، به نقل از زاد المعنی)
و نیز آن حضرت فرمودند:
نماز و روزه و حج و تصدق و سایر اعمال خیر و دعا و ثواب آن اعمال برای کسی که آن اعمال را انجام داده و برای مرده هر دو نوشته می شود و وارد قبر او می‌شود. (همان مدرک)
- امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرگاه شخصی به نیّت میتی صدقه دهد، خداوند جبرئیل را فرمان می دهد که این هدیه را به قبر او برساند. (شیخ عباس قمی، منازل الآخره، ص 28)
- امام صادق علیه‌السلام فرمود: به واسطه نمازی که برای میت خوانده می‌شود تنگی قبر او به فراخی تبدیل می‌گردد. (همان مدرک).
و از بهترین خیرات این است که انسان نماز، تلاوت قرآن، دعا، صدقه، زیارت و ... را به امام زمان عجل الله تعالی فرجه‌الشریف هدیه نماید و ثواب این هدیه را برای متوفی طلب نماید.
آیا قرائت فاتحه (یا هر گونه خیرات)برای اموات به آنها می‌رسد؟
آیا این خیرات برای اموات نوعی شفاعت ما برای آنهاست؟
آیا شفاعت هرکسی قبول می گردد؟
قرائت فاتحه، اقامه‌ی نماز قضا به نیابت اموات و یا نماز مستحب و هدیه ثواب آن به اموات و هم چنین زیارت، صدقه، یا هر گونه خیرات دیگری که برای اموات انجام می‌گیرد، در واقع نوعی «هدیه» است که از طرف بازماندگان در دنیا برای رفتگان و اموات ارسال می‌گردد و به آنها نیز می‌رسد (1). و در احادیث و روایات نیز تأکید بسیاری بر آن شده است:
از پیامبر اکرم (ص) روایت شده که فرمودند :
«هر جمعه ارواح مومنین مقابل خانه هایشان می‌آیند و هر یک با آواز حزین و گریه٬ فریاد می‌زند٬ ای اهل و اولاد من! ای پدر و مادر من !ای خویشان من به ما مهربانی کنید و با آنچه ما برای شما گذاشتیم که اکنون حساب و کتاب و عذابش برای ماست و نفعش برای شما برای ما نیز درهمی یا قرص نانی یا جامه و لباسی هدیه و خیرات کنید تا خداوند از لباس‌های بهشتی به شما بپوشاند . آن گاه رسول خدا (ص) گریه کرد تا حدی که دیگر قدرت بر سخن گفتن نداشت.
سپس فرمود : این برادران مرده شما می گویند: وای بر ما اگر از آنچه که در دست ما بود در راه خدا انفاق می کردیم الآن به شما محتاج نبودیم. آن گاه با حسرت و پشیمانی برمی گردند. در خاتمه فرمودند : زود برای مردگانتان صدقه بفرستید.» ) مفاتیح ٬ ص907)
الف - در مورد «خیرات» برای اموات نیز دقت شود که فایده برنده ابتدایی از این خیرات زنده‌ها هستند، منتهی چون کار خیر اجر و ثواب دارد و خیر ثواب را هدیه به اموات کرده است، خداوند رحمان و منان ثوابی به میت اعطا می فرماید، بدون آن که از ثواب خیر و نیکوکار بکاهد. به عنوان مثال: این انسان‌های زنده هستند که تلاوت حمد یا سایر سوره‌ها، زیارات و ادعیه را می نمایند و از برکات دنیوی و اخروی آنها به حد ایمان، اخلاص، فهم و باور خود بهره‌مند می‌شوند و یا این زنده‌ها هستند که غذایی می‌خورند و یا به لباسی دست پیدا می کنند و یا گره‌ای از مشکلات مالی‌شان باز می‌شود و ثوابش به میت نیز می‌رسد.
ب - در مورد «شفاعت» نیز دقت شود که در اصل به معنای «جفت» شدن است. پس هر کس با هر چیزی در دنیا یا آخرت «جفت» شود، شفاعت صورت پذیرفته است.
اما به طور معمول منظور از «شفاعت» جفت شدنی است که انسان را از انواع عذاب‌های دنیوی، برزخی و قیامت برهاند. بدیهی است که چنین شفاعتی را خداوند باید بپذیرد. لذا فرمود:
«... ما مِنْ شَفیعٍ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ إِذْنِه ...» (یونس – 10)
ترجمه: ... هیچ شفاعت کنندهاى وجود ندارد مگر به اذن خود او ... .
«یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً» (طه - 109)
ترجمه: در آن روز شفاعت سودى ندارد مگر از کسى که خداى رحمان اجازه شفاعتش داده باشد و سخن او را در شفاعت بپسندد.
ج – بدیهی است که اگر فرد نزد خداوند مقبول و محبوب باشد، خداوند متعال و کریم نیز شفاعت او را نسبت به دیگران [اعم از زنده یا مرده] می‌پذیرد و شفاعت صورت می‌پذیرد. اگر به موضوع «شفاعت» با دید وسیع‌تری بنگریم، در می‌یابیم: همین که به آشنایان خود می‌گوییم: التماس دعا، یا در زیارت می‌خواهیم که سلامی برسانند و یا نایب الزیارة باشند، خود طلب نوعی شفاعت است که اگر خدا بخواهد مقبول می‌افتد.
پس اگر به خیرات برای اموات نیز به این چشم نگاه کنیم که ما هدایایی برای آنها می‌فرستیم و از خداوند کریم مسئلت می‌نماییم تا از ما بپذیرد و به آنها برساند، باز هم شفاعت صورت پذیرفته است.
برخی از روایات:
- مرحوم شیخ حر عاملى در کتاب وسائل الشیعه به نقل از امام صادق (ع) آورده است: راوى حدیث گفت: از حضرت صادق(ع) پرسیدم: می‌توان به جاى مرده نماز خواند؟ حضرت فرمود: بلى، سپس فرمود: ممکن است میت در نگرانى و غم اعمال گذشته خود باشد و این عبادتى که به جاى او انجام مى شود جبران کمبود او را بکند و وى را از نگرانى نجات بدهد.
- و نیز در همان کتاب به نقل از امام صادق (ع) آورده است:
حضرت فرمودند: همان گونه که زنده‌ها از هدیه‌اى که براى آنها مى برند خوشحال مى شوند، اموات نیز از طلب رحمت و مغفرتى که براى آنها مى کنند خوشحال مى شوند.
- مرحوم محدث قمى در سفینه البحار به نقل از رسول خدا (ص) آورده :
کسى که وارد مقبره مؤ منین ((قبرستان )) شود و سوره مبارکه ((یاسین )) را بخواند خداوند به اموات آن قبرستان تخفیف [در عذاب یا نگرانى ] مى دهد.
- مرحوم مجلسى از تفسیر در المنثور به نقل از رسول خدا (ص) آورده است :
رسول خدا (ص) فرمودند: میتى که نزد او سوره بمارکه «یاسین» خوانده شود سختى‌هاى عالم برزخ و قیامت بر او آسان مى گردد.
- باز مرحوم مجلسى در بحار به نقل از ابن ابى عمیر آورده است :
از حضرت [امام صادق یا امام موسى بن جعفر (ع)] پرسیدم : دعا و صدقه و نماز براى اموات فایده اى دارد و آیا به آنها مى رسد؟ حضرت فرمودند: بلى .
- مرحوم شیخ حر عاملى در وسائل به نقل از حضرت صادق (ع) آورده است :
راوى حدیث گفت : حضرت صادق (ع) فرموده‌اند: ثواب نماز و روزه و حج و صدقات و هر کار نیک و دعا به میت مى رسد و اجرا و ثواب آن براى آن کسى که انجام داده نیز نوشته مى شود.
- مرحوم صدوق (ره ) در من لایحضر به نقل از حضرت رضا(ع) آورده است :
حضرت رضا (ع) فرموده اند: هر مؤ منى که قبر مؤمن دیگرى را زیارت کند و بر مزار او هفت مرتبه سوره مبارکه «قدر» بخواند، خداوند هر دو را مى آمرزد.
- مرحوم شیخ حر عاملى در وسائل الشیعه به نقل از عده الداعى آورده است :
حضرت صادق (ع) فرمودند: چرا در حق پدر و مادر خودتان زنده باشند یا مرده ، نیکى نمى کنید؟ اگر براى آنها نماز بخوانید، روزه بگیرید، صدقه بدهید خداوند ثواب این اعمال را به آنها مى رساند و به شما براى این عمل نیکى که انجام داده اید پاداش بیشترى عنایت می‌کند.
پس، همین الآن فاتحه و صلواتی با دعا برای فرج را به کلیه‌ی امواتمان هدیه نماییم.ا
از پیامبر اکرم (ص) روایت شده که فرمودند :
«هر جمعه ارواح مومنین مقابل خانه هایشان می‌آیند و هر یک با آواز حزین و گریه٬ فریاد می‌زند٬ ای اهل و اولاد من! ای پدر و مادر من !ای خویشان من به ما مهربانی کنید و با آنچه ما برای شما گذاشتیم که اکنون حساب و کتاب و عذابش برای ماست و نفعش برای شما برای ما نیز درهمی یا قرص نانی یا جامه و لباسی هدیه و خیرات کنید تا خداوند از لباس‌های بهشتی به شما بپوشاند . آن گاه رسول خدا (ص) گریه کرد تا حدی که دیگر قدرت بر سخن گفتن نداشت.
سپس فرمود : این برادران مرده شما می گویند: وای بر ما اگر از آنچه که در دست ما بود در راه خدا انفاق می کردیم الآن به شما محتاج نبودیم. آن گاه با حسرت و پشیمانی برمی گردند. در خاتمه فرمودند : زود برای مردگانتان صدقه بفرستید.» ) مفاتیح ٬ ص907)
الف - در مورد «خیرات» برای اموات نیز دقت شود که فایده برنده ابتدایی از این خیرات زنده‌ها هستند، منتهی چون کار خیر اجر و ثواب دارد و خیر ثواب را هدیه به اموات کرده است، خداوند رحمان و منان ثوابی به میت اعطا می فرماید، بدون آن که از ثواب خیر و نیکوکار بکاهد. به عنوان مثال: این انسان‌های زنده هستند که تلاوت حمد یا سایر سوره‌ها، زیارات و ادعیه را می نمایند و از برکات دنیوی و اخروی آنها به حد ایمان، اخلاص، فهم و باور خود بهره‌مند می‌شوند و یا این زنده‌ها هستند که غذایی می‌خورند و یا به لباسی دست پیدا می کنند و یا گره‌ای از مشکلات مالی‌شان باز می‌شود و ثوابش به میت نیز می‌رسد.
ب - در مورد «شفاعت» نیز دقت شود که در اصل به معنای «جفت» شدن است. پس هر کس با هر چیزی در دنیا یا آخرت «جفت» شود، شفاعت صورت پذیرفته است.
اما به طور معمول منظور از «شفاعت» جفت شدنی است که انسان را از انواع عذاب‌های دنیوی، برزخی و قیامت برهاند. بدیهی است که چنین شفاعتی را خداوند باید بپذیرد. لذا فرمود:
«... ما مِنْ شَفیعٍ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ إِذْنِه ...» (یونس – 10)
ترجمه: ... هیچ شفاعت کنندهاى وجود ندارد مگر به اذن خود او ... .
«یَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً» (طه - 109)
ترجمه: در آن روز شفاعت سودى ندارد مگر از کسى که خداى رحمان اجازه شفاعتش داده باشد و سخن او را در شفاعت بپسندد.
ج – بدیهی است که اگر فرد نزد خداوند مقبول و محبوب باشد، خداوند متعال و کریم نیز شفاعت او را نسبت به دیگران [اعم از زنده یا مرده] می‌پذیرد و شفاعت صورت می‌پذیرد. اگر به موضوع «شفاعت» با دید وسیع‌تری بنگریم، در می‌یابیم: همین که به آشنایان خود می‌گوییم: التماس دعا، یا در زیارت می‌خواهیم که سلامی برسانند و یا نایب الزیارة باشند، خود طلب نوعی شفاعت است که اگر خدا بخواهد مقبول می‌افتد.
پس اگر به خیرات برای اموات نیز به این چشم نگاه کنیم که ما هدایایی برای آنها می‌فرستیم و از خداوند کریم مسئلت می‌نماییم تا از ما بپذیرد و به آنها برساند، باز هم شفاعت صورت پذیرفته است.
برخی از روایات:
- مرحوم شیخ حر عاملى در کتاب وسائل الشیعه به نقل از امام صادق (ع) آورده است: راوى حدیث گفت: از حضرت صادق(ع) پرسیدم: می‌توان به جاى مرده نماز خواند؟ حضرت فرمود: بلى، سپس فرمود: ممکن است میت در نگرانى و غم اعمال گذشته خود باشد و این عبادتى که به جاى او انجام مى شود جبران کمبود او را بکند و وى را از نگرانى نجات بدهد.
- و نیز در همان کتاب به نقل از امام صادق (ع) آورده است:
حضرت فرمودند: همان گونه که زنده‌ها از هدیه‌اى که براى آنها مى برند خوشحال مى شوند، اموات نیز از طلب رحمت و مغفرتى که براى آنها مى کنند خوشحال مى شوند.
- مرحوم محدث قمى در سفینه البحار به نقل از رسول خدا (ص) آورده :
کسى که وارد مقبره مؤ منین ((قبرستان )) شود و سوره مبارکه ((یاسین )) را بخواند خداوند به اموات آن قبرستان تخفیف [در عذاب یا نگرانى ] مى دهد.
- مرحوم مجلسى از تفسیر در المنثور به نقل از رسول خدا (ص) آورده است :
رسول خدا (ص) فرمودند: میتى که نزد او سوره بمارکه «یاسین» خوانده شود سختى‌هاى عالم برزخ و قیامت بر او آسان مى گردد.
- باز مرحوم مجلسى در بحار به نقل از ابن ابى عمیر آورده است :
از حضرت [امام صادق یا امام موسى بن جعفر (ع)] پرسیدم : دعا و صدقه و نماز براى اموات فایده اى دارد و آیا به آنها مى رسد؟ حضرت فرمودند: بلى .
- مرحوم شیخ حر عاملى در وسائل به نقل از حضرت صادق (ع) آورده است :
راوى حدیث گفت : حضرت صادق (ع) فرموده‌اند: ثواب نماز و روزه و حج و صدقات و هر کار نیک و دعا به میت مى رسد و اجرا و ثواب آن براى آن کسى که انجام داده نیز نوشته مى شود.
- مرحوم صدوق (ره ) در من لایحضر به نقل از حضرت رضا(ع) آورده است :
حضرت رضا (ع) فرموده اند: هر مؤ منى که قبر مؤمن دیگرى را زیارت کند و بر مزار او هفت مرتبه سوره مبارکه «قدر» بخواند، خداوند هر دو را مى آمرزد.
- مرحوم شیخ حر عاملى در وسائل الشیعه به نقل از عده الداعى آورده است :
حضرت صادق (ع) فرمودند: چرا در حق پدر و مادر خودتان زنده باشند یا مرده ، نیکى نمى کنید؟ اگر براى آنها نماز بخوانید، روزه بگیرید، صدقه بدهید خداوند ثواب این اعمال را به آنها مى رساند و به شما براى این عمل نیکى که انجام داده اید پاداش بیشترى عنایت می‌کند.
پس، همین الآن فاتحه و صلواتی با دعا برای فرج را به کلیه‌ی امواتمان هدیه نماییم.ا
