سوال:
چرا پیامبر اکرم (ص) زمانی که در مکه (حج) بودند، حضرت علی (ع) را به جانشینی معرفی نکردند؟ و در مسیر بازگشت از مکه(سفر حج تمتع) و در بین راه این کار را انجام دادند؟
آنجا (در مکه) که جماعت و مردم بیشتری و از کشورهای مختلفی حضور داشتند و تاثیر بیشتری می توانست بگذارد...!
پاسخ:
اگر حتی یک نفر از اصحاب سقیفه یا تمامی کسانی که بیعت‌شان با علی (ع) در غدیرخم و در محضر پیامبراکرم (ص)، علت عدم پذیرش خود را عدم حضور یا نشنیدن پیام اعلام می‌کرد، شاید جا داشت که این سؤال در ذهن پیش‌آید که چرا در جای دیگری این اعلام صورت نپذیرفت؟ ولی هیچ کس تا کنون چنین ادعایی نکرده است. پس مکان، عذر تقصیری نبود.
الف – بودن چند نفر از چند کشور خارجی نیز نقش عمده‌ای ایفا نمی‌نمود، چرا که اولاً: پیامبر اکرم (ص) فرمود تا حاضران به غایبان خبر رسانند. ثانیاً: خود ایشان تا مدت‌ها پس از غدیر در قید حیات بودند و شنیده‌ها قابل سؤال و تحقیق بود و ثالثاً چند نفر خارجی نقشی در ساختار حکومت اسلامی در پس از رحلت نداشتند. مرکز و ام القراء مکه و مدینه بود و سران اقوام از داخل و خارج نیز همه در غدیر حضور داشتند.
ب – معرفی رسمی حضرت علی (ع) به عنوان ولایت پس از خود و اخذ بیعت از حاضرین، انتخاب و اختیار پیامبر اکرم (ص) نبود که بپرسیم چرا قبلاً یا بعداً یا در جایی دیگری این کار را انجام نداد. بلکه امر خداوند متعال بود. چرا که اولاً هم آیات و هم سنّت را خدا به ایشان وحی می نمود و او هیچ گفتار یا کرداری به غیر از وحی و امر الهی نداشت و ثانیاً امام را خدا انتخاب می‌کند. لذا هر چند که ایشان از روز اول بعثت حضرت علی (ع) را معرفی کرده بودند، اما ماجرای غدیر پس از آیه ذیل [که بنا به احادیث نقل شده در منابع اهل تشیع و تسنن مربوط به ابلاغ ولایت و اخذ بیعت است] صورت پذیرفت. آیه‌ای که ضمن دستور ابلاغ فرمود: اگر این ابلاغ را نکنی، گویا اصلاً رسالتت را انجام نداده‌ای:
«یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ» (المائده، 67)
ترجمه: اى پیامبر آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده ابلاغ کن و اگر نکنى رسالت او را انجام نداده‌ای و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه مىدارد آرى خدا گروه کافران را هدایت نمىکند.
چند سند نمونه از اهل سنت در شأن نزول آیه:
*- أبوسعید خُدری گفت: آیه‌ی «یَأَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ»در شأن علی بن ابی طالب نازل شد (الحاکم الحسکانی، عبید الله بن عبد الله بن أحمد، شواهد التنزیل؛ ج 1،ص 250)
*- عبدالله بن أبی أوفى گفت که رسول خدا (ص) در روز غدیرخم این آیه را تلاوت نمود:«اَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ»، سپس پیامبر دست علی را بلند کرد تا حدی که سپیدی زیر بغل او نمایان شد، سپس فرمود: «آگاه باشید، هرکه من مولای اویم، علی مولای اوست، پروردگارا، با هر که او را دوست دارد، دوست و با هر که او را دشمن دارد، دشمن باش». سپس فرمود: «پروردگارا، شاهد باش». (همان منبع، ج 1،ص252)
*- هم چنین ابن عباس (تفسیر طبری ص 262) - جابر بن عبدالله انصاری (شواهد التنزیل، ج 1، ص 192، ح 249) - عبدالله بن مسعود (درالمنثور، ج 3، ص 117) ... و ده‌ها منبع دیگر از اهل تسنن.
پس این ابلاغ بر اساس وحی صورت پذیرفت و این آیه نیز پس از پایان مناسک حج و در راه مدینه نازل گردید. لذا اولاً: این که ابلاغ چه زمانی و در کجا صورت می‌گرفت بهتر بود را خدا و رسولش می‌دانند و ثانیاً: ابلاغ در آن زمان و در منطقه غدیر خم خدشه‌ای به اطلاع رسانی وارد ننمود و ثالثاً کسی هم مدعی نشده که «من نشنیده بودم».
ب – کاروان حاجیان پس از خروج از مکه، در منطقه غدیر خم متوقف می‌شدند و از آنجا راه‌ها جدا می‌شد و هر کس با عجله و اشتیاق از راهی به سوی شهر و دیارش رهسپار می‌گرددید. اما حضرت دستور سه روز توقف داد و همین امر سبب گردید تا نه تنها نظر همگان کاملاً متوجه شود که لابد خبر بسیار مهم و عظیم است، بلکه بسیاری از مقیمین مکه نیز عازم شدند تا ببینند چه خبر شده که کاروان به امر ایشان متوقف شده است.
ج – در هر حال این پیام در زمان و مکانی که خدا امر نموده است، ابلاغ گردید و این ابلاغیه به گوش همگان در همه جا و طی همه اعصار رسید [چنان چه ما نیز امروز کامل آن را دریافت کردیم]. حال باید دید که چرا برخی از مسلمانان سعی می‌کنند برای پذیرش آن بهانه بیاورند و آن هم بهانه‌ای چون مکان! که چرا در آنجا ابلاغ نشد و در این جا ابلاغ شد؟! آیا مکان ابلاغ از شروط صحت و قبول است؟
اگر حتی یک نفر از اصحاب سقیفه یا تمامی کسانی که بیعت‌شان با علی (ع) در غدیرخم و در محضر پیامبراکرم (ص)، علت عدم پذیرش خود را عدم حضور یا نشنیدن پیام اعلام می‌کرد، شاید جا داشت که این سؤال در ذهن پیش‌آید که چرا در جای دیگری این اعلام صورت نپذیرفت؟ ولی هیچ کس تا کنون چنین ادعایی نکرده است. پس مکان، عذر تقصیری نبود.
الف – بودن چند نفر از چند کشور خارجی نیز نقش عمده‌ای ایفا نمی‌نمود، چرا که اولاً: پیامبر اکرم (ص) فرمود تا حاضران به غایبان خبر رسانند. ثانیاً: خود ایشان تا مدت‌ها پس از غدیر در قید حیات بودند و شنیده‌ها قابل سؤال و تحقیق بود و ثالثاً چند نفر خارجی نقشی در ساختار حکومت اسلامی در پس از رحلت نداشتند. مرکز و ام القراء مکه و مدینه بود و سران اقوام از داخل و خارج نیز همه در غدیر حضور داشتند.
ب – معرفی رسمی حضرت علی (ع) به عنوان ولایت پس از خود و اخذ بیعت از حاضرین، انتخاب و اختیار پیامبر اکرم (ص) نبود که بپرسیم چرا قبلاً یا بعداً یا در جایی دیگری این کار را انجام نداد. بلکه امر خداوند متعال بود. چرا که اولاً هم آیات و هم سنّت را خدا به ایشان وحی می نمود و او هیچ گفتار یا کرداری به غیر از وحی و امر الهی نداشت و ثانیاً امام را خدا انتخاب می‌کند. لذا هر چند که ایشان از روز اول بعثت حضرت علی (ع) را معرفی کرده بودند، اما ماجرای غدیر پس از آیه ذیل [که بنا به احادیث نقل شده در منابع اهل تشیع و تسنن مربوط به ابلاغ ولایت و اخذ بیعت است] صورت پذیرفت. آیه‌ای که ضمن دستور ابلاغ فرمود: اگر این ابلاغ را نکنی، گویا اصلاً رسالتت را انجام نداده‌ای:
«یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ» (المائده، 67)
ترجمه: اى پیامبر آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده ابلاغ کن و اگر نکنى رسالت او را انجام نداده‌ای و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه مىدارد آرى خدا گروه کافران را هدایت نمىکند.
چند سند نمونه از اهل سنت در شأن نزول آیه:
*- أبوسعید خُدری گفت: آیه‌ی «یَأَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ»در شأن علی بن ابی طالب نازل شد (الحاکم الحسکانی، عبید الله بن عبد الله بن أحمد، شواهد التنزیل؛ ج 1،ص 250)
*- عبدالله بن أبی أوفى گفت که رسول خدا (ص) در روز غدیرخم این آیه را تلاوت نمود:«اَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ»، سپس پیامبر دست علی را بلند کرد تا حدی که سپیدی زیر بغل او نمایان شد، سپس فرمود: «آگاه باشید، هرکه من مولای اویم، علی مولای اوست، پروردگارا، با هر که او را دوست دارد، دوست و با هر که او را دشمن دارد، دشمن باش». سپس فرمود: «پروردگارا، شاهد باش». (همان منبع، ج 1،ص252)
*- هم چنین ابن عباس (تفسیر طبری ص 262) - جابر بن عبدالله انصاری (شواهد التنزیل، ج 1، ص 192، ح 249) - عبدالله بن مسعود (درالمنثور، ج 3، ص 117) ... و ده‌ها منبع دیگر از اهل تسنن.
پس این ابلاغ بر اساس وحی صورت پذیرفت و این آیه نیز پس از پایان مناسک حج و در راه مدینه نازل گردید. لذا اولاً: این که ابلاغ چه زمانی و در کجا صورت می‌گرفت بهتر بود را خدا و رسولش می‌دانند و ثانیاً: ابلاغ در آن زمان و در منطقه غدیر خم خدشه‌ای به اطلاع رسانی وارد ننمود و ثالثاً کسی هم مدعی نشده که «من نشنیده بودم».
ب – کاروان حاجیان پس از خروج از مکه، در منطقه غدیر خم متوقف می‌شدند و از آنجا راه‌ها جدا می‌شد و هر کس با عجله و اشتیاق از راهی به سوی شهر و دیارش رهسپار می‌گرددید. اما حضرت دستور سه روز توقف داد و همین امر سبب گردید تا نه تنها نظر همگان کاملاً متوجه شود که لابد خبر بسیار مهم و عظیم است، بلکه بسیاری از مقیمین مکه نیز عازم شدند تا ببینند چه خبر شده که کاروان به امر ایشان متوقف شده است.
ج – در هر حال این پیام در زمان و مکانی که خدا امر نموده است، ابلاغ گردید و این ابلاغیه به گوش همگان در همه جا و طی همه اعصار رسید [چنان چه ما نیز امروز کامل آن را دریافت کردیم]. حال باید دید که چرا برخی از مسلمانان سعی می‌کنند برای پذیرش آن بهانه بیاورند و آن هم بهانه‌ای چون مکان! که چرا در آنجا ابلاغ نشد و در این جا ابلاغ شد؟! آیا مکان ابلاغ از شروط صحت و قبول است؟
ایکس – شبهه
