سوال(شبهه):
آیا اخذ وجه در قبال ترویج و تبلیغ دین جایز است؟
آیا اخذ وجه در قبال ترویج و تبلیغ دین جایز است؟
آیا اینکه برخی پول می‌گیرند درست و شرعی است؟
پاسخ:
پول گرفتن در برابر انجام هر عمل واجبی (به ویژه واجبات کفایی) حرام و طبق احادیث وارده و فتاوای مجتهدین و فقها ممنوع است. حتی بنا بر فتوای مقام معظم رهبری و نیز سایر مراجع محترم، امام جماعتی که در قبال گرفتن وجهی، امام جماعت جایی می‌شود محل اشکال بوده و نمازش دارای مشکل است. قضات، مؤذن‌ها، معلمان قرآن، مبلغین دین و هر کس دیگری که کارش در واقع انجام یک واجب الهی (به ویژه واجبات کفایی، مثل غسل دادن یا کفن و دفن یک مسلمان) است نمی‌تواند در برابر کار، گرفتن مبلغ و حقوقی را طی کرده و تعیین‌نماید. اما اگر فرد برای تبلیغ دین یا هر عمل واجبی، تعیین مبلغ و دستمزد نکند اما متولی امر، خودش به فرد به صورت هبه و هدیه و حتی در جهت تأمین معاش او مزد و مبلغی دهد هیچ اشکالی ندارد. و البته طبق فتاوا و قوانین اگر وقت کسانی صرف تحقیقات، مطالعات، شناخت و شناساندن و نیز تبلیغ دین می گردد، بر متولیان است که از بیت المال امورش را متکفل گردند. در سیره علمای بزرگ این بوده و برخی زندگی‌شان وقف انجام این گونه امور واجب بوده است، اما هیچگاه به نیت دریافت پول و درآمد به آن نگاه نمی‌کردند و برای کار خود از پیش تعیین مبلغ نمی‌نمودند. و البته بسیاری از علمای بزرگ حتی شهریه طلبگی را نیز مصرف نمی‌نمودند و زاهدانه و به سختی زندگی می‌کردند. در علمای معاصر نمونه‌های بسیاری وجود دارد که می‌تواند الگو باشد. به عنوان مثال، عالم، مجتهد و فقیه عالیقدر، شهید آیت الله دکتر بهشتی (ره)، هیچ گاه دوست نداشت از راه دین کسب معاش و گذران زندگی نماید و این مهم را مکرر به شاگردان خود نیز تعلیم داده و متذکر می‌گردید. وی ضمن طی مدارج عالی علوم حوزوی، به رغم غلبه ذهنیات متهجرانه، مدراج دانشگاهی را نیز در سطح دکترا طی نمود و شغل معلمی (که به فرموده حضرت امام (ره)، شغل انبیاست) اشتغال داشت. همین طور مرحوم علامه طباطبایی (ره) که مدتی مجبور شد تحصیل و تعلیم را کاهش دهد و به کشاورزی و امور دیگر بپردازد. و همین طور اغلب علمای مشهور معاصر می‌باشند که معیشت آنها از تألیف و انتشار کتب، تدریس، احیاناً مال الاجاره ملک پدری و موروثی و ... تأمین می‌گردد.
پاسخ:
پول گرفتن در برابر انجام هر عمل واجبی (به ویژه واجبات کفایی) حرام و طبق احادیث وارده و فتاوای مجتهدین و فقها ممنوع است. حتی بنا بر فتوای مقام معظم رهبری و نیز سایر مراجع محترم، امام جماعتی که در قبال گرفتن وجهی، امام جماعت جایی می‌شود محل اشکال بوده و نمازش دارای مشکل است. قضات، مؤذن‌ها، معلمان قرآن، مبلغین دین و هر کس دیگری که کارش در واقع انجام یک واجب الهی (به ویژه واجبات کفایی، مثل غسل دادن یا کفن و دفن یک مسلمان) است نمی‌تواند در برابر کار، گرفتن مبلغ و حقوقی را طی کرده و تعیین‌نماید. اما اگر فرد برای تبلیغ دین یا هر عمل واجبی، تعیین مبلغ و دستمزد نکند اما متولی امر، خودش به فرد به صورت هبه و هدیه و حتی در جهت تأمین معاش او مزد و مبلغی دهد هیچ اشکالی ندارد. و البته طبق فتاوا و قوانین اگر وقت کسانی صرف تحقیقات، مطالعات، شناخت و شناساندن و نیز تبلیغ دین می گردد، بر متولیان است که از بیت المال امورش را متکفل گردند. در سیره علمای بزرگ این بوده و برخی زندگی‌شان وقف انجام این گونه امور واجب بوده است، اما هیچگاه به نیت دریافت پول و درآمد به آن نگاه نمی‌کردند و برای کار خود از پیش تعیین مبلغ نمی‌نمودند. و البته بسیاری از علمای بزرگ حتی شهریه طلبگی را نیز مصرف نمی‌نمودند و زاهدانه و به سختی زندگی می‌کردند. در علمای معاصر نمونه‌های بسیاری وجود دارد که می‌تواند الگو باشد. به عنوان مثال، عالم، مجتهد و فقیه عالیقدر، شهید آیت الله دکتر بهشتی (ره)، هیچ گاه دوست نداشت از راه دین کسب معاش و گذران زندگی نماید و این مهم را مکرر به شاگردان خود نیز تعلیم داده و متذکر می‌گردید. وی ضمن طی مدارج عالی علوم حوزوی، به رغم غلبه ذهنیات متهجرانه، مدراج دانشگاهی را نیز در سطح دکترا طی نمود و شغل معلمی (که به فرموده حضرت امام (ره)، شغل انبیاست) اشتغال داشت. همین طور مرحوم علامه طباطبایی (ره) که مدتی مجبور شد تحصیل و تعلیم را کاهش دهد و به کشاورزی و امور دیگر بپردازد. و همین طور اغلب علمای مشهور معاصر می‌باشند که معیشت آنها از تألیف و انتشار کتب، تدریس، احیاناً مال الاجاره ملک پدری و موروثی و ... تأمین می‌گردد.
ملاحظه (مهم):
هر گاه طرح سؤال یا شبهه‌ای از طریق برخی وبلاگ‌ها، سایت‌ها و ... در اذهان عمومی کثرت می‌یابد، حتماً قصد و غرضی به غیر از خود سؤال، شبهه و پاسخ آن هدف قرار گرفته و تعقیب می‌شود. لذا عزیزان و کاربران گرامی (به ویژه جوانان)، ضمن آن که برای یافتن پاسخ سؤالات و شبهات خود مطالعه و تحقیق می‌کنند، آن اهداف را نیز در نظر داشته باشند.
اخیراً در راستای ضد تبلیغ علیه روحانیون و مبلغین اسلام، جوّسازی گسترده‌ای راه افتاده که «اگر پول می‌گیرند حرام است و اگر نمی‌گیرند، پس چگونه امرار معاش می کنند ...؟» و غرض اصلی ایجاد بدبینی نسبت به مبلغین اسلام است. چرا که همین بدبینی سبب پرهیز از رجوع و استقبال می‌گردد و به صورت ناخودآگاه نیز در انسان نوعی «مقاومت ادراکی» ایجاد می‌نماید که حرف‌شان مورد قبول واقع نگردد!
گرامیان دقت نمایند که اولاً هیچ مجتهد یا فقیهی نمی‌گوید به من فلان مبلغ بپردازید تا احکام الهی را از منابع آن استخراج و بیان نمایم – هیچ عالمی نمی‌گوید پول دهید تا جواب سؤالتان را بدهم، هیچ امام جماعتی نمی‌گوید پول بدهید تا نماز بخوانم ...، و خلاصه کسی برای انجام امر واجب مطالبه کارمزد نمی‌نماید.
منتهی سخنرانی، تدریس، مداحی، تألیف و ... هیچ کدام امور واجب نیستند، امام جماعت نیز پولی برای اقامه نماز دریافت نمی‌کند و اگر مزدی به او داده می‌شود، جهت وقت و هزینه‌ای است که برای رفت و آمد صرف می‌نماید. مضاف بر این که دریافت هبه و هدیه از سوی سایر اشخاص (مثل برگزار کننده یا صاحب مجلس) هیچ اشکالی ندارد.
تدریس یا سخنرانی روحانیون و علما در دانشگاه‌ها، سمینارها، کنفرانس‌ها، میزگردها، برنامه‌های رسانه ملی، انجام کارشناسی و ...، درست مانند تدریس، سخنرانی، تحقیقات و کارشناسی سایر اساتید می‌باشد.
البته ممکن است که برخی «دین» خدا را وسیله امرار معاش خود کرده باشد و با نرخ گذاری‌های کلان باعث ایجاد ذهنیّت سوء گردند که البته آنان ضد تبلیغ‌شان بیش از تبلیغ‌شان می‌باشد و معمولاً خیلی زود هم شناخته می‌شوند.
پس، کسی نمی‌تواند بگوید این مبلغ را بدهید تا قضاوت کنم، اما متولی که دادگستری است، می‌تواند جهت انجام وظایف محوله در اداره‌ی بخش قضای یک کشور، عده‌ای را استخدام نماید.
پول گرفتن برای آموزش قرآن (به فتوای اغلب مراجع) مکروه و برای آموزش حمد و سوره‌ای که در نمازهای واجب یومیه قرائت می‌شود حرام است، اما اشکالی ندارد که آموزش و پرورش، مؤسسه یا مرکزی، به عده‌ای کارمزد دهد تا به دیگران تجوید و صرف و نحو یاد دهند تا آنها بتوانند قرآن را درست و صحیح قرائت و تلاوت نمایند.
ایکس – شبهه x-shobhe.com
div style=
ایکس – شبهه x-shobhe.com
